Janji sudah ditepati, ker belom? atau dinodai

Kita mau janji mikro-hydro projek dimulakan dengan segera! kerana janji ini sudah mau 3 tahun dah...nanti jadi janji kusung.....janji bikin jalanraya pun belum siap lagi kerana janjinya adalah jalan berturap 18 kilo.... ...lain kali jangan suka berjanji (berdaje' dau kenyah) dengan rakyat...kena hati-hati kalau mau janji....hehehe.....ayen dayo-dayo senganak....ngena ida nak projek ji milu ke apau ne ading....tudep-tudep mutu e ke Shafie Apdal.

Janji beri klinik kesihatan desa yang dulu-dulu tu pun belum ditepati lagi..apa macam ini.......tanya ler BN..

SEJARAH TERCIPTA

Tanggal 31 Januari 2010 merupakan hari yang sangat bersejarah dan bermakna untuk warga Data Kakus. Kampung Data Kakus telah menerima satu rombongan besar yang diketuai oleh Menteri Kemajuan Luar Bandar dan Wilayah Malaysia, YB Datuk Seri Haji Mohd. Shafie Apdal untuk menghadiri Majlis Pemimpin Bersama Rakyat. Untuk pengetahuan semua, ini adalah kali PERTAMA seorang Menteri Persekutuan menjejakkan kaki ke bumi Data Kakus :)

Turut mengiringi rombongan ini adalah Timbalan Ketua Menteri Sarawak, Tan Sri Datuk Dr. Alfred Jabu,  YB Datuk Joseph Entulu Anak Belaun (Timbalan Menteri Kemajuan Luar Bandar dan Wilayah Malaysia), YB Encik John Sikie Anak Tayai  (ADUN Kakus), YB Dato Sri Micheal Manyin Anak Jawong (Menteri Pembangunan Infrastruktur dan Perhubungan Sarawak).

Rombongan telah selamat tiba ke Kampung Data Kakus pada kira-kira jam 10.30pagi menggunakan  5 buah helikopter. (Rombongan sepatutnya menggunakan jalan tanah untuk 18km terakhir tetapi keadaan jalan yang terlalu licin). Sambutan mesra telah diberikan oleh warga Data Kakus terhadap rombongan menteri yang sudi mengunjungi Data Kakus.

Sisipan daripada ucapan Ketua Kampung, Encik Baling

Ketua Kampung, Encik Baling telah memberi sedikit penerangan tentang Data Kakus. Kampung Data Kakus terletak di pedalaman daerah Tatau. Kampung Data Kakus terletak 178 km daripada Bintulu. Berikut adalah pecahan jarak : Bintulu - Simpang KTS, Bakun  : 100 km (jalan berturap);Simpang KTS - Simpang Jonat  : 60 km (jalan kem / balak); Simpang Jonat - Kampung Data Kakus : 18 km (jalan balak/ tanah).

        Encik Baling menjelaskan tentang kesusahan kehidupan masyarakat Data Kakus yang majoritinya Kenyah Badeng. Kampung yang terpencil ini tidak mempunyai talian telefon dan bergantung kepada generator sendiri untuk bekalan elektrik. 

          Namun, kebanyakan masa masyarakat Data Kakus terpaksa bergantung kepada bekalan minyak tanah sebagai sumber api kerana tidak mampu membeli minyak diesel serta kos penghantaran minyak diesel dari Bintulu adalah tinggi (disebabkan keadaan jalan yang terlalu teruk). 

         Sumber ekonomi yang utama di Data Kakus adalah penanaman padi bukit (huma) menggunakan kaedah tradisional. Kemudahan yang terdapat di Data Kakus hanyalah sebuah sekolah rendah (SK Ulu Kakus) dan prasekolah, perkhidmatan doktor udara, balai raya dan padang bola sepak. Encik Baling Along berharap agar cadangan kerajaan persekutuan membina jalan tar sejauh 18km dapat dilaksanakan demi kepentingan dan kesejahteraan kehidupan masyarakat Data Kakus.

Sisipan daripada ucapan Ketua Kampung, Encik Peter Deno Amit

Ketua Kampung Encik Peter Deno Amit pula telah menyuarakan bagaimana sukarnya ketiadaan jalan yang baik di kampung ini. Masyarakat Data Kakus sentiasa bersabung nyawa menggunakan jambatan kayu yang dibina sendiri (adakalanya runtuh terutamanya pada musim hujan). 

         Encik Peter Deno berharap kerajaan dapat membina sebuah klinik desa agar masyarakat Data Kakus boleh mendapat rawatan awal dan mencegah penyakit daripada menjadi lebih kronik. Buat masa ini, masyarakat Data Kakus terpaksa ke Belaga atau ke Bintulu untuk mendapat sebarang rawatan pesakit luar.
         Beliau turut menyuarakan keperitan kehidupan masyarakat Data Kakus yang terpaksa bergantung kepada minyak tanah dan berharap agar projek mikro hidroelektrik dapat diberikan kepada kampung ini.

Sisipan daripada ucapan YB Encik John Sikie Anak Tayai (ADUN Kakus)

YB Encik John Sikie Anak Tayai menyokong penuh cadangan pembinaan jalan raya sepanjang 18km. Menurut beliau, dengan adanya jalan raya yang elok, harga barang dapat diselaraskan dan seterusnya mengurangkan bebanan orang kampung Data Kakus. Beliau sendiri mengakui bahawa jalan paling teruk adalah 18 km yang terakhir yang adakalanya boleh mengambil 1 jam lebih. 

        YB Encik John Sikie turut mencadangkan supaya masyarakat Data Kakus mengusahakan penternakan ikan semah atau ikan empurau yang sememangnya mempunyai permintaan yang tinggi. Beliau juga berharap supaya masyarakat Data Kakus akan setia dan terus menyokong kerajaan agar dapat menjamin masa depan kehidupan warga Data Kakus serta membolehkan pembangunan berjalan dengan lancar.

Sisipan daripada ucapan YB Datuk Seri Haji Mohd. Shafie Apdal (Menteri Kemajuan Luar Bandar dan Wilayah Malaysia)

YB Datuk Seri Hj. Mohd Shafie Apdal menyatakan bahawa kerajaan sangat prihatin terhadap rakyat. Kerajaan sentiasa berusaha untuk memastikan masyarakat termasuk di pedalaman tidak jauh ketinggalan.

        Menurut beliau, satu cara untuk mengatasi kemiskinan adalah melalui pendidikan. Anak-anak perlu belajar bersungguh-sungguh serta mempunyai akhlak yang baik. Kehidupan masyarakat akan menjadi lebih baik sekiranya mendapat pendidikan yang baik.
        Beliau turut mengingatkan rakyat supaya sentiasa menjaga dan memelihara dengan baik prasarana, serta mengekalkan kesatuan dan perpaduan antara penduduk kampung. Datuk Seri turut mengingatkan masyarakat Data Kakus agar sentiasa mengekalkan hubungan yang baik dengan kerajaan pusat. Masyarakat Data Kakus disarankan agar sentiasa bersyukur kerana dapat hidup dengan aman.
        Peruntukkan sebanyak RM 300,000.00 telah diberikan kepada Kampung Data Kakus untuk projek mikro-hidroelektrik.

Usun Apau v1

Ngimet ne iko naki un dalau empak latak (secondary forest) tepun le ke usun apau tana' data te, bayu kasa baya' sawak mudung batu miyang ja atek sengim, aka kayu mudip, lalit kayu ja bio lan, kado udip tumu, nelawak le oban ketai petap du ke usun te, ke enta mudung ancang ja kado dau tuyaw cen da iko nta puto ngening dau tuyaw. Seregip bulu neriga dau tuyaw macem-macem cen ke tana' apau. Cut tana' peso le teka ketai taket le pesuk dalem tana' sua' un kado ale tana mebub, takut teka le lelipan ngan lipa busung nai nganap ke osah le, tana' apau ja lengah, suak tepun le nai mecin ne kenai pita udip ja denak ngan tiga ke aba' sungai atau long sungai. Sungai cin apau te mening nai ngalo, mono baya' paruk ngan u-ong ja empau lan, tuyaw u-ong ja bio, ngan tuyaw suwi ngan pun dau pipa ilu sua sungai nai mono/matung baya' billa batu ja atek empau lan-lan. Ke tana' apau ne un kado' u-ong billa, uko baan u-ong Julan, u-ong Abung, u-ong kotak, u-ong seran,  ngan u-ong selio. Beng  mabun ne taat pipa ilu dalau baie suak kerejem jimak u-ong ja' nai mono cin billa batu ja ngan bayu put kerejem u-ong ja uko baan sio ojan re ilu kenta te. Jiwen ngeregen pecetep jipen boka majan ngeline kaie.

U-ong Selio bay te daya 

apau yang ja empau ale, ngebila

Kise layan dalau baie kine un tiga ale-ale. Ilu sokat naat sungai mening tai matung, u-ong billa ja empau, mudung Selidang, mudung Batu Bora ngan mudung Batu Mabun, madek ngan bau bayu dalau baie ja atek tiga ngan sokat naga berua le ngan pejiwen anit osah le.
 
Usun Apau jane tana ja miyang (1100 meter atau 3500 kaki cin aras laut) ngan ke empau e te beng laka' ngan metun ne tana', kado puun tumu,  leka tiga ngan apau bio ale-ale, ke bai te miyang ngan boka le tai pokat ngan pono e atek taten ale ngan poto mesun suak le sangkit lamak.  Tana' apau jine kata oban tepun le Kayan, Kenyah ngan Penan mudip bekading re apan re denak teka mudip cin ayau re. Suak ma-an ayau kenai nyudup ida ke tana' apau ne.  Tai ne tuan megang ilu o-o de' nta ne ilu takut ayau odai, na nai ne tepun le ngkin ilu buwau ke long sungai. Naat ne kita asat buwau le apan le sokat ngedawa' teka mita kengkeh oban lepuun tepun le bekading re baya' kita map ja ilu peluwak ke blo ji ne.




Nta lote ilu ketai daru masat dalau baie ke apau te oban keriut tua' le oban janan asat kia ngan nta kado oban janan du nai pono iyang nai ke apau ne, un tepe o-o oban ne sengim ale-ale ilu adang ke tai metan pejetep jipen atau korang aktif (hypothermia) suak nta sukat nyana ngan  nta sokat ngelaset denak. 



Bay te' lebet selat tau (timur) un ca billa ja atek empau atau minggai sah-ai ngan un lalut ja ngalo atek mening lan, ke pokat yang billa ji atek sokat alak 2 atau 4 tau jane ilu abe ke apau ne. Ma-an ale kita janan ja. Ke bahagian utara (bay te' u-ong Julan) ji ne ca kelab jutawan ke uyan ca golf resort lepa nta tenuyan ngan butung oban sua' ilu takut ekologi ke apau te un terganggu. Ida lepa oyan ca amin bio atau amin rehat/clubhouse  kaie nepeng kado kayu, nanem udu apan ne jadi ca kata re naat atau ngulung (zoo) pun maan, ngan tapak ji atau kata amin bio ji naki nta kumin stabil struktur tana e.

 Millionaire club lepa perai ne ji - gaban alak cin blog du

Apau ji un 3 re mudung berapi ja lepa nta aktif (mudung atau tana' letak baan Kenyah kidi) ida jane mudung Selidang (ji ja empau ale mida 4500 kaki), mudung Kanawang (4200 kaki) ngan Batu Mabun (4200 kaki). Bay te utara jane un 2 re la-a mudung berapi (tana' letak) ja nta aktif uko' baan mudung Kalulong (5400 kaki) ngan mudung Seludong (4500 kaki), dua mudung di peco' ngan usun apau sua' atung sungai paong. Un mudung batu bora nta ji oban bay te apau te iya jane ke bay sungai plieran pengempau e jane 4700 kaki.

Nta majan la-a ilu pe kelo naat kengkeh oban apau Dulit (bay te Belaga-Tinjar te ji) oban un dau tekena' oban dau tepun le nai cin apau dulit senaak re. Pengempau mudung Dulit ji jane 4300 kaki.


Apau ji ne ja petolat atung sungai ja' tai matung ke baram, tinjar, murum, plieran ngan rajang ngan ja atek tiga lan iya sukat kelimpun ngan nak sungai milu dalem kodak kodak bolan.

Nai mecin Usun Apau

Denga cin usun apau ngan ngebawa' anak Kenyah apan tai menu' Tana' Usun Apau ca tau bekidai te....
Ji ne se' ketuk ngadan pengelatak tepun le ja nai mecin Usun Apau, ake ala' data ji cin blog amai tebun. Ilu oyan lote kidi o-o apan lebo lote teka pecap kidi, oban iut ale se' kita kalung ji.

Lepo bio Kenyah lepo jamuk atau kenyah long badeng (nta eek ke details out telu (3) tat lepo Badeng' atau Jamuk de ca oban takut iya nta kumin teneng o-o. Beng tulat asat buwau ja' nai cin  Long Iran tuwak le je ilu ke naat ji. Na-at lote ilu kise' asat buwau lepo Badeng da ca ca liwai o-o..

Un dau de latak bada make bekading re tepun le ja ne ca bali ( aka lorek jane ca leto) ja nai mudip dalau empun kelonan.

Un lepe information da ilu nta kumin pasti ja nta un awai nak kaie

Ngadan pengelatak lepo un ilu ngalong nyeng ke ngadan lepo le

Lolau Mabo, Usun Apau (Papui Anye' atau Apui Anye')
      |
Lolau Mabo, Usun Apau (Paran Anye' atau Aran Anye')
      |
Buwau badeng atau jamuk cin Lolau Mabo ida tai ke Lidung Jelo
      |
Lidung Jelo (Tasek Balan)
      |
Long Teboken, Apau Data (Tasek Balan)
      |
Long Benalui, Apau Data (Tasek Balan)
      |
Long Mujan (Tuwen cuk du magang anak ngan de' mukun) - apan perintah lebo nai naat ilu ngan nyat pupu
      |                                              |
 1. Long Bui (Tasek Balan), 2. Alo/Iut Purau (Tugau Ajang /../ 2.1. Lio Matoh, Ulu Baram (Belawan Lenjau)
      |
Long Batang, ake ngio ji ke Kalimantan Timur (Tasek Balan)
      |
Long Betaoh, ke Kalimantan Timur (Tasek Balan)
      |
Ka Tenejan, ke Kalimantan Timur (Tasek Balan)
      |
Long Iran ke Kalimantan Timur (Tasek Balan) - petenup kelo' kenai pelempet bay te Sarawak ne ji
      |
2. Long Busang, Hulu Rajang (Hj. Zawawi @ Jawa Bilong -> Yusuf Bin Zawawi)
      |
3. Long Dungan /Batu Keling (Amit Jalong -> Lahang Laing)
      |
4. Data Kakus (Amit Jalong/Ngang Kuleh/Baling Along/Bilang Emau/Tasek Bilong)
      |
5. Long Beyak (Batok Bilong)

Nta kumin majan la-a ake ke na denga cin Usun Apau ngan nta le kumin tisen daleh ke empau usun apau ji kengkeh oban toa le mudip bekading re...ja atek lan ne empau ale-ale oban kise apau ji ngan miyang pe kita e cin mung pipa ngan sada e. Kadu-ale-ale pe uong ke sada apau ji ngan nta le tisen bay te engkeh oban tepun le mudip ke apau ji senaak re. Pengebio tana leka ke apau ji jane kira-kira 50 km persegi, bio ale ja ngan pengempau e jane 980-1100 m atau kira-kira 3500 kaki cin empau sada banget (cin empau aras laut). empau ale-ale ja senganak.

yu dicem dicem sem toh?

Tuwi ake un kado keriut teka jagan, tai kah ngan ki lepa abe beluak tau ne oban ja. Opit pe nta un kelunan kengkeh oban ketai kelonan ne ai lengah bada..tai masat ke kedai kina meli inu ngan nai ule.... kado lepe oban inu-inu ja ake lingo nta nawai...ja ne teka udip ke alo..ne...

Lep laning lep laning lepa bolan pien ne oban ji, kelo tai ule krismas bane liwai ji le ne kumin, Tuhan ja mesik janan boka le pesenteh palak Iya. Kumin tain ai leko ale ne teka' le tai ule ke lepo naki odai, oban le nta un tuyang kado ke lepo odai bane...mung ida lepa tai un anun ngan kelo mengin tai masat pe nta kumin tiga atau senang odai...anak le la-a un kado. Jadi ilu kaang ilu tuwak odai...mo-o ne kebaien ngan tuyang le.

Nta sukat tai main bup tai taup la-a, atek ja ne teka adu le bekading re tai ti bup singket tai taup.

Tai osah le mukun ne ji pe sidek ngan anak le pelepa nai bio atau latak kise...beng kelo nyat tai nyatung ne di nta pe jak un teka' kebaien tai ngkin ida...un jaat teka kimet boka nawai ja oban bekading re ilu sukat tai entu' pa bala mata atau pa jiwen ale...atek tiga ale teka' ja ne...ida naki ilu molen ida ti kado inu....naah ida pe tisen naat TV and main komputer games tuak....kumin ja odai senganak?....nengayet lote badeng mibu ngkin anak le tai masat naat daleh de cuk...ngkin ida explore dalau baie ngan nauk man alut tai ala kojau...ji ja ngkin ida nawai kumin oban kise le mudip senaak re...anak le naki nta tisen kado inu ngan gayeng ja ilu kenyah ti bekading re....ayen tai dorat kidi ngan ti lote kidi keriut de...tai nauk la-a......petego ca liwai la-a o o te. :)