Adet Mena’ (Malan Asu)

Adet ilu Kenyah Badeng sena-a', ilu malan pe asu apan asu le ke tai tiga senteng ala’ pun atau nganak un anak de tiga senteng ala’ pun.
Buka un ca kelunan kelo’ ke un asu tiga senteng ala’ pun uko’ baen babui. Dalau asu e nemale’,dalau ja tua’ ia senteng nyat asu tiga ke bali tepun e. Un dau re bada’e, buka le tai nyat asu tiga ke bali tepun, tai mena’ ja baen dau re. Uyan asu piping ne ida kado’ le kena re ke tai mena’. Uyan pe ida baing bulo’. Asu piping ngan baing bulo’ da mesti nyangan ca kelempit. Un dalau belua’ alem atau kena tekuuk iyap ading, ja ne tai du mena’. Beng kelunan ja’ kelo’ ke un asu tiga ja tua’ le ja’ tai. Co’ le tai dumena’ cen uma’. Buka du tai mena’ ida ngkin ne baing bulo’ ngan asu piping da re nyangan neng ca kelempit. Tai e mita ca tempat de mpau uko’ baen mudung de nyeng ke uma’. Mudung dumit pe senteng ne ja. Tai e abe’ ke mudung ja, ia e uyan ladung tiga le ne kuko’ asu ngan baing bulo’ da. ading dau e, ngeji ti ngan pengebio’ dau e. Ngeji pa majan jeh keja pa teka’ ketai e seregip atau tedeng teka’ bulu e takut. Un dau re, dalau ja ne nai bali tepun pala’ ilu nai nuyen dau keji le juko’ le tai seregip ngan tedeng bulu. Dalau ja neh bada’ dau kumet e kelo’ ke un asu tiga me bali tepun e. Un dau e:

Uban ake’ kelo’ ke un asu,
Tiga nem na’ make’.
Sedang ake’ ja’ nta un sebali,
Senteng pe’ na’ asu mikem.
Apa lagi ikem da’ un sebali me ilu.

Lepa e nebada’ meka dau, ia e na’ asu piping ngan baing bulo’ da me bali ne.
Un buka asu ja nganak, ia ala’ mung anak asu ja. Nta e mile’ da’ tiga ite’. Ida makan anak asu da mung pa nai re sukup bio’. Buka nta ne asu da senteng ala’ pun tading tai re ngkin ida, tai pe ida uyan asu da la’a. Liwai ji ida tai nyat tulat ke bali tepun. Numpak pe ida uyan asu piping pa sangan kelempit ngan baing bulo’ la’a. Ca alem, tai pe mena’ la’a kua’ ngan kise’ tai re ading re. Un dau pengenyat re liwai ji:

Tuman pe asu di uban nai lua’ ake’,
Uban ikem bali tepun e’ ja’ na’ ida make’.
Dalem meka tiga nem sedia penguman asu di.

Uyan selekang pa kado’ ne ida keja ngkin kuko’ re mena’. Mekeleng ca aka ja ida aung ke lasan kuko’ re mena’. Pisu pe ida ngan bali tepun re la’a. Un dau re:

Uban ake’ kelo’ ke tai ngkin asu di,
Kelo pe tana’ cen sada ba’i abe’ mudung bio’ te,,
Nta e’ utung ke tai ngkin asu di.
Un dalem kawasan ji,
Beng dalem kawasan ji tua’ le ‘ ke tai ngkin asu di.
Ake’ nyat neng ikem bali tepun me’ da’ mpau sebali.
Buka asu e di mangang,
Tiga ne ida mangang beng neliling-neliling,
Ke dalem kawasan ji.
Ayen bua’ ida mangang co’,
Abe’ pelembet mudung mpau,
Ngan tai mangang pa daru.

Dalau tai e mena’ keja, un ca bekeleng aka ia ngkin. Dalau e nebada’, beng dalem bekeleng aka’ ja tua’ le asu e ke mangang bana. Ja tuman buka asu mangang pun, nta re uban tai mangang abe pelempet mudung bio’uban cen sebali tebada’du tai mena’ asu. Juko’ buka asu mangang ke ca sungai, nta re tai pelempet mudung aeng tai ke ca sungai la’a. Cen palan asu tai e meka baen dau re.

Tading tai re ngkin asu da dalau ba’i, ida ngkin ca keluong siai. Buka siai re nta un, nyat ke du pe ida. Un juko’ re ngkin keluong siai ja, malap ke ule’ tua’. Utung tau ja ne ida nekimo’ keluong siai ja. Buka re uban nasib tiga ala’ pun, kise’ re pet siai ja ne. Nai re ule’ ngkin babui ja’ ida ala’. Un suut ngan ulu babui ja, mesti kelunan ja’ un asu un suut ngan ulu babui ja. Suut ngan ulu babui ja ca palan ida nolat me asu. Nai ja’ un asu ja abe’ ke uma’ ia medat ca taing bidu ke belua’ tengkan. Aung ulu ngan suut babui ja kidi. Nta re beka’ tai matu me duading. Mesti ida malan ulu babui ja ading. Buka re panak lepa uman babui ja,ja le ida senteng tai matu me du.

Un kise’ re mena’ ulu babui ja, ala’ mung uleng ngan ino’ re dalem amin ja. Ala’ pe to’ baing re. Aung mung ino’, uleng ngan baing da ke ata ulu babui ja. Ida nebada’ ulu babui ja. Un dau tebada’ re mena’ ulu babui ja:

Idi kise’ le ke mena’ iko’,
Belengian tutut jalan ji side’,
Apan to’ da’ pipa penyada o’,
Da’ iak senganak o’,
Melai tudai ne me’ pesak me’ panak,
Ke ala’ ikem babui di o-o.
Ia iko’ babui ji uban o’ i’ut uban o’ acut,
Nta o’senteng ketai ngkin,
Galen da’ ame’ na’ miko’ di pala’ senganak o’,
Pala’ seken da’ tamen o’ te.
Juko’ iko’ cuk ne we’ kam,
Amai kam re nai o-o.

Mung galen re panak da’ maen-maen neida aung kuko’ ulu babui ja. Un tawek ngan anggong. Apan bali babui ja nta senteng tai ngkin galen da ule’ ja baen dau re. Kereta’ ne bali babui ja naet kise’ le, ia e cuk de senganak nai pala’ ilu ne keja baen dau re. Buka re tai ngasu la’a, ja ne ilu ala’ de senganak. Lepa mena’ ulu babui ja, ja ne ida senteng pubo’ ngan pesak babui ja. Lepa ne ida panak uman babui ja, ja ne ida senteng tai patu me du da’ ca.

Buka kepang ne uban re tading tai ngkin asu da, keluong siai ja’ ida nekimo’ ja ne ida pubo kua’ ngan kise’ pemuyan re mena’ ulu babui ja re.

Buka re tai ngkin asu da re ngasu, kado’ naen palan de ida jaga’ malap asu da tai li’eng atau tai jaet. Dalau tai ngasu dalau ba’i, nta senteng ala’ bekai. Malan ale’ ja. Beng lapa tua’ ne ke bekai buka ta’en e tai le ngasu. Tai jaet asu buka le ala’ bekai buka le tai ngasu. Nta ne asu da senteng ala’ babui la’a. Li’eng pedau asu le keja. Ca la’a buka letouban ala’ babui ngan le, nta senteng cuk leto mepeh tan a’i babui. Tukit pe dau asu kuun ja baen dau re. Buka teken ngan nyatap le uban utun meca’ babui ngan dalau nai le ule’ ngasu, jaet pe dau asu kuun ja. Nta ne asu le senteng ala’ babui la’a. Abo le asu da senteng ala’ babui la’a, tai pe ilu numpak mena’ ida la’a.

Udip sena-a’ kado’ ale’ naen palan asu. Juko’ buka du ala’ babui bekading re nta senteng:

* Medeh telinga babui ngan ala’ ilu ma’ep.
* Medeh jela’ babui ngan ala’ ilu ma’ep.
* Na’ ulu babui me du de ca.
* Cuk leto mepeh tena-i babui.
* Utun teken nyatap.
* Betep kiba ngan belanyat dalau nai ngkin babui ule’.
* Na’ siai belanja du petakau anak.
* Belanja kelunan nemale’.

Mung naen palan asu da’ uko’ baen dau le ka’i ne, senteng numpak uyan asu da la’a. Lepa le uyan asu da. senteng pe ida ala’ pun la’a.

Buka un ca usa me ilu neng amin le atau senganak matai, nta senteng tai ngkin asu le ngasu mita belanja me ja’ matai ja. Buka le uban tai ngasu ala’belanja me kelunan ja’ matai ja, kise’ asu le salai matai ne ja. Peniga asu le mesti matai. Li’eng bio’ ne asu le kuun ja. Tai jaet ne asu le matai mung. Nta senteng uyan asu da la’a. Ja ne baya’ le pubo asu.

Ca naen palan asu la’a,buka le tai ngasu ngan ala’ babui nta senteng matu me du nekena. Buka le ala’ babui mempam ngan un du de tai nao’ ke oma’ ala’ia ngan le, nta le senteng na’ me ida buka le ca’ kelo’ ke tai ngasu. Ilu tengen ne un babui ja. Tai taup buka le nai ule’ ja ne ilu na’ me ida. Mesti ilu uyan pe tulat me ia dalau le petulat babui ja.

Un dau re bada’, buka le nekena na’ babui me du mempam, na’pe utung tau ja tai le ngasu, ngan babui pe un kado’, nta ne asu le sukat ala’ babui tau ja la’a ngan jinan tai le tudo ngasu. Juko’ malan ale’ le nolat me du de nta nai ngasu le nekena.